Tuy Phong là huyện nằm trong vùng nhiệt đới khô hạn, có khí hậu đặc trưng, thời tiết diễn biết khắc nghiệt; lượng mưa rất ít, phân bố không đồng đều qua các năm, tập trung chủ yếu vào các tháng 7 đến tháng 11 hàng năm, phổ biến: 600 - 800mm, số ngày mưa từ: 75 - 85 ngày; chính vì thế ảnh hưởng lớn đối với việc sản xuất các loại cây trồng cần sử dụng lượng nước nhiều. Tuy nhiên với đặc điểm trên lại chính là ưu thế cho việc phát triển các loại cây trồng chịu hạn như cây Táo.

          Hệ thống thủy lợi trên địa bàn huyện phục vụ tưới tiêu tương đối hoàn thiện: Hệ thống đập Phan Dũng; hệ thống đập Hồ Lòng Sông, hồ Đá Bạc và đặc biệt là hệ thống kênh tưới đã bê tông hóa trên 90%.

Táo được coi là “vua” của các loại cây ăn quả vùng khô hạn, bởi tính thích nghi rộng; trồng được ở những nơi khô hạn và vùng bán sơn địa; ngoài giá trị kinh tế, cây táo như một loại cây ăn quả đa năng có tác dụng như chắn gió, chống xói mòn đất và dịch chuyển cát và làm nguồn thức ăn, gỗ và nhiên liệu (Anbu và ctv., 2019).

Cây táo ta thuộc họ Rhamnaceae, tên khoa học Ziziphus mauritiana Lamk, có đặc điểm là cây nhỏ, cành thẳng xuống, quả lúc non tròn, có nhiều lông, sau nhẵn, màu xám, có gai nhọn đơn thẳng hay gai cắp đôi ngắn và cong. Lá hình bầu dục, trái xoan, trứng, tròn, màu xanh đậm và nhẵn ở mặt trên, có lông dày, mềm, màu trắng bạc ở mặt dưới, mép khía răng, ba gân gốc nổi rõ ở mặt dưới. Hoa tập trung thành xim (chùm) ở nách lá, năm đài hình tam giác, nhọn, nhẵn ở mặt trong, có lông ở mặt lưng. Tràng hoa có năm cánh hình bầu dục rộng, mép cong vào trong, rất lõm, màu trắng nhạt, có móng hẹp, đĩa mật có năm thùy. Bầu 2 ô ẩn sâu trong đĩa mật, chỉ lộ một ít ở đỉnh, vòi chia đôi, 2 ô mỗi ô có một noãn. Hoa nở từ tháng 6 đến tháng 10. Vì hoa ra liên tục trong thời gian dài nên số lượng hoa rất nhiều. Trong từng chùm, các hoa nở liên tiếp cho đến khi hoa có đậu, số lượng hoa/chùm lên tới 50 – 55 cái. Quả hạch hình cầu, vỏ nhẵn.

Theo Vidrih và ctv., (2019) quả táo chín Ziziphus jujuba chứa 42,25% nước và 44,0% chất rắn hòa tan. Quả khô chứa glucose 36,5,0%, 33,4% fructose, 0,22% sucrose, 83,8 mg/100 g axit ascobic và 39,4 mg/100 g dehydroascorbic axit. Vỏ quả chứa 1,1% protein, 0,73% tổng phenol, 1,7% tro, 12,4% chất xơ không hòa tan và 6,7% chất xơ hòa tan. Hạt táo chứa 2,5% tổng lượng chất béo. Qua kết quả nghiên cứu cho thấy năng suất của cây Táo phụ thuộc rất lớn vào việc quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh. Kết quả này giúp cho nông dân trồng táo phải chú ý đến việc sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu bệnh theo nguyên tắc “4 đúng” đó là: Đúng thuốc, đúng lúc, đúng cách, đúng liều lượng đặc biệt là đúng mùa vụ để nâng cao năng suất.

  Năm 2011, diện tích cây Táo trên địa bàn huyện Tuy Phong khoảng 3 ha nhưng đến nay diện tích trồng Táo đã tăng lên khoảng 128 ha. Qua thực tế sản xuất cây Táo trong những năm qua đã chứng tỏ được ưu thế so với những loại cây trồng khác. Với những đặc điểm về khí hậu, thời tiết, thổ nhưỡng như trên việc xác định từng bước đưa cây Táo vào trong cơ cấu sản xuất trên địa bàn huyện là phù hợp và có khả năng phát triển mạnh và bền vững trong những năm kế tiếp.

Với những đặc điểm nêu trên, để sản xuất cây Táo an toàn, phát triển và bền vững, một số giải pháp tổ chức sản xuất Táo được đưa ra như sau:

- Quy hoạch lại vùng trồng táo tập trung ở các địa phương có quy mô phù hợp với điều kiện về đất đai, hệ thống tưới tiêu hợp lý. Đầu tư các khu sản xuất tập trung mới có điều kiện áp dụng khoa học kỹ thuật mới vào canh tác, điều tiết được thời gian cắt cành, bố trí trái vụ sẽ thu được giá cao, thời gian thu hoạch theo yêu cầu của thị trường.

- Triển khai, áp dụng kỹ thuật mới vào nghề trồng táo từ khâu làm đất, chọn giống, ghép cành, trồng, chăm sóc, tưới tiết kiệm, làm nhà lưới, hệ thống tự động hóa trong quá trình tưới nước kết hợp với bón phân và thu hoạch. Người nông dân phải quan tâm nhiều hơn về chất lượng quả táo thể hiện trên các mặt: về độ lớn của quả, giòn, độ ngọt thanh, màu sắc và độ bóng của quả táo.

- Ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ nông nghiệp vào hoạt động sản xuất như sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc BVTV có nguồn gốc sinh học, áp dụng các mô hình canh tác GAP, quản lý dịch hại tổng hợp IPM (Integrated Pests Management), quản lý cây trồng tổng hợp ICM (Integrated Crop Management) và quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp IPHM.

- Xúc tiến nhanh việc xây dựng nhãn hiệu sản phẩm OCOP táo Tuy Phong – Bình  Thuận, xây dựng website sản phẩm về táo để giới thiệu đến người tiêu dùng trong và ngoài nước. Tổ chức các cuộc hội thảo, hội nghị, xúc tiến thương mại nhằm giới thiệu sản phẩm táo đến với người tiêu dùng. Xây dựng hệ thống phân phối phù hợp, chú ý đến các thị trường tiềm năng là các siêu thị, nhà hàng, chợ trái cây đầu mối và từng bước vươn tới xuất khẩu ra các thị trường nước ngoài.

- Cần mở các lớp tập huấn về quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh hại trên cây táo theo hướng GAP, cách sử dụng thuốc BVTV, sản xuất cây Táo chất lượng cao, kỹ thuật trồng Táo giống mới.

- Phát triển các dịch vụ hỗ trợ khác như cung cấp cây giống, phân bón, thuốc BVTV. Từng bước liên kết các hộ trồng táo riêng lẻ lại với nhau theo mô hình Tổ nghề nghiệp, Tổ hợp tác hoặc Hợp tác xã để hạn chế những yếu kém về thiếu thông tin đầu vào, đầu ra, giá cả thị trường, thiếu kinh nghiệm về kỹ thuật trồng táo an toàn, phòng trừ sâu bệnh nhất là ruồi đục trái, sâu đục trái hiện đang gây thiệt hại rất lớn cho người trồng táo. Hàng năm để nâng cao trình độ kỹ thuật của những nông dân trồng táo.

Ngoài việc đóng gói bao bì, tiêu thụ quả tươi, cần hỗ trợ, tư vấn các doanh nghiệp xây dựng cơ sở chế biến sau thu hoạch để đa dạng về như: mứt táo, nước ép, táo sấy khô, rượu táo và giảm thất thoát sau thu hoạch.

Để tăng lợi nhuận trên đơn vị diện tích canh tác; nâng cao sản lượng, chất lượng sản phẩm, giá trị kinh tế cho các hộ nông dân trồng cây Táo rất cần sự chung sức của các sở, ban, ngành, đoàn thể nhằm xây dựng thương hiệu Táo Tuy Phong ngày càng phát triển bền vững.

          LÂM BÍCH VIÊN – Trung tâm KT- DVNN